Ψυχόσωμα, ένας νεολογισμός που προτείνω για να αποδείξω με μια συμπαγή λέξη ότι τίποτε δεν χωρίζει το σώμα από την ψυχή. Ένας τρόπος για να τονίσω γλωσσικά τη μονιστική πεποίθησή μου ως προς τη φύση της ψυχοσωματικής ενότητας. Για να πω ότι σε οντολογικό επίπεδο δεν υπάρχει παρά το βιολογικό σώμα που μέρος του προβάλλεται ως χωριστή οντότητα και το αποκαλούμε ψυχή. Για να παραδεχθώ ότι στον άνθρωπο, από την έναρξη των διαδικασιών σκέψης σχετικά με το «είναι» του μέχρι σήμερα, του είναι αδύνατο να βιώνει διαρκώς την υπόστασή του με όρους σωματικής περατότητας. Για τον λόγο αυτό δημιούργησε το θεολογικό και φιλοσοφικό τέχνασμα του δυϊσμού. Χάρη σ’ αυτό μιλά ωσάν το σώμα και η ψυχή να είναι δύο φυσικές οντότητες, απαραίτητες για να μπορεί ο άνθρωπος να σκέφτεται ως να είναι αυτός που ελέγχει την υπόστασή του, ως να είναι ευρύτερος, άπειρος, ίσως και αθάνατος έναντι του περιορισμένου και θνητού σώματός του.

Το Πάµε σχολείο; είναι το τέταρτο βιβλίο της σειράς «Σχολή Ανήσυχων Γονέων», µετά τους Παιδικούς έρωτες, τους Παιδικούς φόβους και το Χτίζοντας ταυτότητα.

Όπως δηλώνει και ο τίτλος του, οι γονείς καλούνται να σκεφτούν τι σηµαίνει για το παιδί τους και για τους ίδιους η είσοδος και η πορεία στο δηµοτικό σχολείο. Τι αγωνίες και τι µαταιώσεις ενεργοποιεί στο παιδί και στους γονείς η επίσηµη επαφή µε την ανάγνωση, τη γραφή και τα µαθηµατικά; Ποιες απωθηµένες προσδοκίες γονέων και εκπαιδευτικών φορτώνονται στους ώµους των µικρών µαθητών, στερώντας τους τη χαρά να συνευρεθούν και να συνεργαστούν µεταξύ τους; Πώς γίνεται η µετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δηµοτικό; Ποιες είναι οι απαραίτητες ψυχικές, νοητικές και συναισθηµατικές συνιστώσες για την επιτυχή ένταξη του παιδιού στο δηµοτικό; Τι είναι απόδοση και τι επίδοση; Και τι είναι, τελικά, το σχολείο; Ένας χώρος αναπαραγωγής και εκµάθησης εννοιών µέσα σε ένα παιδαγωγικό πλαίσιο, ή ένας δυναµικός κοινωνικός χώρος ατοµικών και συλλογικών σχέσεων, όπου δηµιουργικά παράγεται γνώση;

Τα θέµατα του Πάµε σχολείο; αναπτύσσονται πάνω σε τρεις βασικούς άξονες:
α) Η ανάπτυξη της σκέψης είναι αναγκαία για την επιβίωση.
β) Το να σκέφτεσαι και να µαθαίνεις είναι απόλαυση.
γ) Η συλλογική σκέψη είναι παραγωγικότερη της ατοµικής.

Καθότι αυτοί οι άξονες ισχύουν για ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής µας και σε όλους τους τοµείς της δραστηριότητάς µας, µια που η ζωή είναι σχολείο –µε πρόγραµµα αλλά και µε διαλείµµατα–, το βιβλίο αυτό προτείνεται όχι µόνο για τους άµεσα ενδιαφερόµενους, γονείς, εκπαιδευτικούς και ειδικούς της ψυχικής ανάπτυξης και υγείας του παιδιού, αλλά και για όποιον σωκρατικά ανήσυχο επιθυµεί συνεχώς να µαθαίνει απολαµβάνοντας ή να απολαµβάνει µαθαίνοντας.

Το “Χτίζοντας ταυτότητα” είναι το τρίτο, μετά τους “Παιδικούς έρωτες” και τους “Παιδικούς φόβους”, βιβλίο της σειράς ΣΧΟΛΗ ΑΝΗΣΥΧΩΝ ΓΟΝΕΩΝ. Πρόκειται για ένα «ανοιχτό» βιβλίο, χωρίς ιδεολογικούς ή άλλους φραγμούς, που συζητά τα θέματα της παιδικής κατάστασης και της οικογενειακής λειτουργίας μέσα σε μια ρευστή κοινωνική πραγματικότητα. Παράλληλα, επιχειρεί να προσφέρει γνώσεις και δρόμους σκέψης για το πώς θα μπορούσε να υποστηριχτεί το χτίσιμο της ταυτότητας του παιδιού ώστε αυτή να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της οικογένειας και της κοινωνίας χωρίς να είναι κάποιος επιδερμικός ρόλος αλλά μια ταυτότητα ριζωμένη στον βαθύ και πραγματικό εαυτό του.Η πορεία για την αναγνώριση των ζητημάτων του παιδιού δεν μπορεί να είναι παραγωγική παρά μόνο αν περνά μέσα από τπν αναγνώριση του τι αυτά τα ζητήματα ανακαλούν και προκαλούν στους γονείς. Αυτό είναι που ορίζει και τη στάση τους απέναντι στην αναδυόμενη προσωπικότητα του παιδιού. Μέσα από αυτό το πρίσμα γίνονται οι συζητήσεις από τις οποίες προέκυψε το βιβλίο, με αυτή την ψυχοδυναμική ψυχαναλυτική θεώρηση ορίζονται οι απαντήσεις.Στα πέντε κεφάλαια του βιβλίου αναπτύσσεται το πώς δημιουργείται η ταυτότητα κάτω από την επίδραση των συνειδητών και ασυνείδητων επιθυμιών των γονέων, των καταγωγικών μύθων της οικογένειας, των επιταγών των κοινωνικών θεσμών. Το πώς η ταυτότητα δεν γίνεται ένας ψεύτικος Εαυτός ή ένας ρόλος, αλλά ένας διαρκώς και δυναμικά μεταβαλλόμενος σχηματισμός, ο οποίος ανήκει και στον Εαυτό και στους άλλους, χωρίς δυσφορία. Το πώς χτίζονται η αυτοεκτίμηση, η αυτοπεποίθηση και η ψυχική ανθεκτικότητα του παιδιού παράλληλα με αυτή των γονέων, σε μια κοινή και συγχρόνως εξατομικευμένη πορεία προς αναζήτηση του νοήματος, της επιτυχίας και, ει δυνατόν, της ευτυχίας.

Οι Παιδικοί φόβοι, το δεύτερο βιβλίο της σειράς «Σχολή Ανήσυχων Γονέων», προέκυψε, όπως και το πρώτο, οι Παιδικοί έρωτες, από μαγνητοφωνημένες βραδινές συζητήσεις του συγγραφέα με μια ομάδα γονέων. Ανήσυχων για αυτά που συμβαίνουν στα παιδιά τους, στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινωνία. Ανήσυχων επειδή δεν επαναπαύονται αλλά ζητούν να μάθουν.

Ξεκινώντας κάθε φορά από κάποιο συγκεκριμένο ερώτημα γονέα, τοποθετώντας το στο γενικό του πλαίσιο και προσφέροντας θεωρητικά και επιστημονικά κλειδιά, ο διάλογος τότε, το βιβλίο τώρα, προσπαθεί να δώσει απαντήσεις και να δημιουργήσει νέα ερωτήματα. Όλα αυτά μοιάζουν, και είναι, πολύ σοβαρά, αλλά, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης που θα αφεθεί στο κλίμα της κάθε «βραδιάς», οι αφηγήσεις, άλλοτε συγκινητικές, άλλοτε κωμικοτραγικές, βρίσκουν στο τέλος ανακούφιση χάρη στη σωκρατική μαιευτική ειρωνεία, εαυτού και αλλήλων, και λύση χάρη στην οργάνωσή τους από τον ψυχαναλυτικό λόγο.

Γιατί πώς αλλιώς μπορείς να αντιμετωπίσεις τα άγχη του θανάτου, της απώλειας προσφιλών ανθρώπων και τόπων, της ασθένειας, της αναπηρίας, που από πολύ νωρίς έρχονται και τυραννούν την παιδική ψυχή; Πώς να απαντήσεις σε όλα αυτά, όταν μάλιστα αφορούν όχι φανταστικές καταστάσεις αλλά αληθινές, καταστάσεις αγαπημένων προσώπων ή και του ίδιου του παιδιού; Και πώς να μιλήσεις με τα παιδιά για τη διαρκώς παρούσα βία, κρίση, τρομοκρατία;

Οι Παιδικοί έρωτες, το πρώτο βιβλίο της σειράς ΣΧΟΛΗ ΑΝΗΣΥΧΩΝ ΓΟΝΕΩΝ, προέκυψε από μαγνητοφωνημένες βραδινές συζητήσεις του συγγραφέα με μια ομάδα γονέων. Ανήσυχων για αυτά που συμβαίνουν στα παιδιά τους, στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινωνία. Ανήσυχων επειδή δεν επαναπαύονται αλλά ζητούν να μάθουν.

Ξεκινώντας κάθε φορά από κάποιο συγκεκριμένο ερώτημα γονέα, τοποθετώντας το στο γενικό του πλαίσιο και προσφέροντας θεωρητικά και επιστημονικά κλειδιά, ο διάλογος τότε, το βιβλίο τώρα, προσπαθεί να δώσει απαντήσεις και να δημιουργήσει νέα ερωτήματα. Όλα αυτά μοιάζουν, και είναι, πολύ σοβαρά, αλλά, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης που θα αφεθεί στο κλίμα της κάθε «βραδιάς», συχνά οι αφηγήσεις είναι κωμικοτραγικές και οι στιχομυθίες έχουν κάτι από τη σωκρατική μαιευτική ειρωνεία, εαυτού και αλλήλων.

Πόσο μάλλον όταν το θέμα είναι οι παιδικοί έρωτες ή, αλλιώς: Τι είναι το σεξουαλικό ένστικτο; Πότε και πώς ενεργοποιείται; Γεννιόμαστε με φύλο, ή αυτό κατασκευάζεται; Δύο, τρία, ή επτά φύλα; Είναι η ομοφυλοφιλία παθολογία; Πόσο γυμνοί να κυκλοφορούμε μπροστά στα παιδιά; Τι τους λέμε για τις ερωτικές μας σχέσεις; Τι σημαίνει η σεξουαλική προκλητικότητα των εφήβων;… Και άλλα πολλά ανομολόγητα!

Psychosoma : ce néologisme désigne que rien ne sépare le soma de la psyché. L’enfant, dès sa naissance est une physis prédisposée à qui des « discours » sont proposés afin qu’elle devienne « parlante » : « Là où le corps est, que le psychisme advienne ! ». Athanasios Alexandridis, invoquant les auteurs les plus connus de la psychosomatique, dépassant les modèles freudiens classiques tout en leur faisant constamment droit, organise le cheminement de sa pensée autour de six cas cliniques. Ces derniers, loin d’illustrer seulement ses apports théoriques, constituent un réel travail de pensée et les variations d’ un acte clinique qui les relance et les questionne à nouveau. Si la pensée n’était qu’ un moyen de survie, imposé par le besoin, la formation du psychosoma infantile serait un ,oyen de survie contre le caractère démoniaque de la pulsion. Défini de telle façon, serait-il le fondement d’ « autres corps » à advenir du sujet?

Τι γίνεται όταν από την αρχή της ζωής του ένα παιδί εγκλωβίζεται σε μια συμβιωτική σχέση με τη μητέρα που δεν του αφήνει περιθώρια να αναπτυχθεί η προσωπικότητα, ο λόγος και η αυτονομία του; Πόσο σαγηνευτική αλλά και εξαρτητική μπορεί να γίνει η σχέση του με μια μητέρα-λύκο, τρομακτική για τους άλλους μα και για το ίδιο; Πώς η ταύτισή του με αυτήν, όπως την αναδεικνύει η ερμηνευτική διαδικασία της ψυχοθεραπείας, δημιουργεί ένα ισχυρό φαντασιωσικό υπόβαθρο για την ανάδυση του εαυτού του;

Μέσα από το υλικό της ψυχοθεραπείας και με γνώμονα τις θεωρίες των Μ. Mahler, Fr. Tustin, D. Meltzer και άλλων ψυχαναλυτών σχετικά με τον αυτισμό και την παιδική ψύχωση, μελετάται η ψυχοπαθολογία των πρώιμων διαταραχών της ανάπτυξης, όπως και μείζονα θέματα που αφορούν γενικά την ανάπτυξη της προσωπικότητας, βάσει της υπόθεσης ότι υπάρχει ένα αυτιστικό κέλυφος και μια ισχυρή συμβιωτική τάση στον πυρήνα της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου.

Η υπόθεση αυτή οδηγεί τον συγγραφέα στη διεύρυνση του πλαισίου της μελέτης και τον ωθεί να αναζητήσει στην ελληνική μυθολογία μορφές της συμβιωτικής προβληματικής που αναδεικνύουν την αλληλεπίδραση του ατομικού και του κοινωνικού φαντασιακού.

Σε φιλώ με ω
που σ’ ανοίγει στα δυο

τώρα όλα αρχίζουν

χαμογελώ, γελώ, λέω 
η ταυτότητά σου είμαι! 
Αν γελώ άγγελος

Υπερ Υγείας, Υπέρ Θανάτου

με το σχήμα μου κόβω τα σχήματα του κόσμου 
μονά, διπλά, τετραπλά 
γεμάτα με φιλιά, αστέρια, έρωτες 
χυμός χυμούς αδειάζω, δίνω, δίνω, σ’ εσένα δίνω 
δίνω τον κόσμο, το κενό γεμίζω έρωτες, ρωτώ: 
αν δεν γεμίσεις με σκατά 
μπορείς να έχεις προσδοκίες; 

– Τι γίνεται όταν είσαι εξάχρονος, ευφυής και ερωτοχτυπημένος;
– Πως αντέχεις τους κρυφούς πόθους για τη μητέρα σου και τον αγνό έρωτα για τη συμμαθήτριά σου;
– Πως βρίσκεις τους δρόμους για την ύπαρξή σου όταν η δημιουργικότητα της σκέψης που σου καλλιεργεί το περιβάλλον σου συγκρούεται με την αυταρχικότητα του συντηρητικού σχολείου;

Μέσα σ’ αυτούς τους δαίδαλους προσπαθεί το πρωτάκι να βρει τις λύσεις και να σώσει τον εαυτό του και τους συντρόφους του. Το μίτο θα του τον δώσει η ψυχανάλυση αλλά και η ανατρεπτική ματιά του αυτιστικού φίλου του.

Κωμικοτραγικές περιπέτειες που κάτω από το ανάλαφρο ύφος της γραφής θα κάνουν όσους θυμούνται το παιδί που φέρουν μέσα τους να ξαναζήσουν “τον πόνο των μπουμπουκιών”, να κλάψουν απαρηγόρητα και να γελάσουν λυτρωτικά. 

“Ψυχόσωμα”, είναι ένας νεολογισμός  για να τονισθεί με μία λέξη ότι τίποτε δεν χωρίζει το “Σώμα” από την “Ψυχή”. Αν και στο οντολογικό επίπεδο δεν υπάρχει παρά το βιολογικό Σώμα, επειδή ένα μέρος του προβάλλεται στη Συνείδηση ως χωριστή οντότητα,  αυτό δημιουργεί στον άνθρωπο την αίσθηση ότι Ψυχή και Σώμα είναι χωριστές οντότητες.  Η θεώρηση αυτή αποτελεί  το υπόβαθρο για τον «δυισμό», όπως διατυπώθηκε από τη Θεολογία και μέρος της Φιλοσοφίας, και είναι εντελώς με τον «μονισμό» με τον οποίον η Ψυχανάλυση αντιλαμβάνεται την ψυχοσωματική ενότητα . Στο «Παιδικό ψυχόσωμα» επιχειρείται από τη μεριά της Ψυχανάλυσης να δειχθεί πώς γεννιέται η αίσθηση του ψυχισμού, κυρίως μέσω του συναισθήματος και του αναδυόμενου Εαυτού, και πώς αυτός εγγράφεται μέσα στο σώμα κατά την πρώτη παιδική ηλικία. Χρησιμοποιούνται κλινικά παραδείγματα ψυχοσωματικών διαταραχών, δηλαδή αποσύνδεσης σώματος και ψυχισμού, και αναπτύσσονται ουσιαστικά θέματα θεωρίας και τεχνικής σχετικά με την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία του μικρού παιδιού και της οικογένειάς του. 

Το βιβλίο ανήκει στη σειρά “γραφές της ψυχανάλυσης” που διευθύνει ο Θανάσης Χατζόπουλος.

Πέρασα πια
Τους χρόνους της αποδοχής
Τους χρόνους της απόρριψης
Πύρρειες νίκες με ορίζουν
Ελπιδοφόρες ήττες με καλούν

Με μόνη ασπίδα μια ευαίσθητη επιδερμίδα
Είμαι αυτό που είμαι
Αυτό που ήμουν
Αυτό που θα μπορούσα να ήμουν
Αυτό που κάποιος άλλος υπήρξε
Αυτό

Το μάτι του Νου
Το ενσώματο Είναι

Το πώς η Φύση ορίζει τις δυνατότητες του Λόγου, το πώς ο Λόγος ορίζει τις δυνατότητες της νόησης να αναπαραστήσει και να αντιληφθεί τη Φύση, βρίσκει μέσα στην ψυχανάλυση μια εκρηκτική συνθήκη που το οδηγεί στα άκρα. Το ένα άκρο ορίζεται από την έκπτωση του ψυχικού που ως αδέσμευτη ά-λογη ενέργεια χτυπά το σώμα. Το άλλο άκρο ορίζεται από τον άσαρκο ψευδαισθησιακό λόγο. Στο ένα άκρο η ψυχοσωματική νόσος, στο άλλο το παραλήρημα. Στο ενδιάμεσο, πλήθος σωματοψυχικών λειτουργιών, όπως το όνειρο, η αντιληπτική εικόνα, η αναπαράσταση, η ανάμνηση, η φαντασίωση, η συνειδητή σκέψη, επιχειρούν να διατηρήσουν ενεργείς τις γέφυρες μεταξύ φυσικού και ψυχικού ώστε να διατηρηθεί η συνοχή του ατόμου, που τις φέρει και φέρεται από αυτές. Μελετώντας τις παραπάνω λειτουργίες ο συγγραφέας προσπαθεί να δείξει τις στρατηγικές του αναλυομένου και του αναλυτή ώστε ο λόγος, εξαντλώντας τις δυνατότητες χρήσης του (από τη μορφοποίηση και την αναφορικότητα μέχρι τη νοηματοδότηση και την αποδόμησή της), να προσφέρει στο υποκείμενο έναν Ένυλο Nου: έναν Ένσαρκο Ψυχισμό, ένα Ψυχικοποιημένο Σώμα. Κλινικά “σπαράγματα” φωτίζουν τις θεωρητικές κατασκευές αυτού του ψυχαναλυτικού βιβλίου που επιχειρεί τον διάλογο με τη γλωσσολογία και την επιστημολογία.

με πληκτρολογώ…
πονά!
SMS : Sado Maso System
κλεισμένος μες τον πύργο των σημείων
Συ μείον!  Μοι μείον!
Υπάρχει κανείς εκεί έξω;

Στο δοκίμιο αυτό επιχειρείται η ψυχαναλυτική προσέγγιση της βίας, όπως αυτή εκδηλώνεται σε διάφορες φάσεις της ανάπτυξης του ψυχισμού. Δεν χρησιμοποιείται η κλασική θεώρηση του φαινομένου στο επίπεδο της ψυχικής οικονομίας και των ενορμητικών επενδύσεων, όχι γιατί ο συγγραφέας δεν συμφωνεί με αυτήν, αλλά γιατί προσπαθεί να μελετήσει την βία στους χώρους της υποκειμενικότητας και της διυποκειμενικότητας. Η βία διακρίνεται σε οργανωτική και αποδιοργανωτική και μελετώνται οι συνθήκες κρίσης που προωθούν την ψυχική οργάνωση ή αντίθετα δημιουργούν καθηλώσεις, παλινδρόμηση και τάση για επανάληψη. Προτείνεται ένα γενικό διυποκειμενικό μοντέλο που περιγράφει στις οριακές του θέσεις τις συνθήκες εκδήλωσης βίας. Μελετάται ο ρόλος της πράξης και της σκέψης. Το δοκίμιο, αν και προέρχεται από την κλινική ψυχαναλυτική πρακτική, προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο και για όσους επιθυμούν να προσεγγίσουν την βία στους τομείς της κοινωνιολογίας και της εκπαίδευσης.

Είμαι ένας πληγωμένος χάρτης.
Ο πρώτος ιδρώτας και το τελευταίο αίμα 
κάνουν τις γραμμές μου.
Η Δύση μου συναντά την Ανατολή
όπως σε όλους τους χάρτες.
Την ημέρα εργάζομαι στις ρίζες
τη νύχτα αναπαύομαι στις κορυφές.
Μέρος και μοίρα απ’ την ίδια ρίζα;
Μέρες και μοίρα απ’ το ίδιο μέρος;
Τάγματα πραγμάτων.
Στην ψευδαίσθηση της στερεότητας
Στην απόλαυση της ρευστότητας
Πλους ή περίπλους;
Δυτικός ή Ανατολικός;
Το ίχνος του σώματος του άλλου
Μετατρέπει το τοπίο σε προσωπείο.

Μήνες και χρόνια, μέρα και νύχτα,
περνούν.  Δεν τα μετρώ.
Μάτια, κορμιά, ανοιχτά, κλειστά,
περνούν. Δεν τα μετρώ.
Ανήσυχος αφήνομαι στον χρόνο.
Μακριά από την ηλικία των εφήβων
Από την ηλικία των γερόντων, μακριά.
Ανήσυχος αφήνομαι στον χρόνο.
Κι αν γίνομαι σοφότερος χάρη στους άλλους
Κι αν άθελά μου γίνομαι σοφότερος
Ανία με γεμίζει αυτή η σοφία.
Ανήσυχος αφήνομαι στον χρόνο.

Καραβάκια περνούν την καρδιά μου
Το κύμα στην προπέλα
Η προπέλα στο πλοίο
Το πλοίο στον κόσμο
Ο κόσμος σ΄εσένα
Έλα

Καραβάκια κεντούν την καρδιά μου
Το φτερό στο πουλί
Το πουλί στη βροχή
Η βροχή στο νερό
Εσύ κι εγώ
Έλα , μίλα

Καραβάκια τρυπούν την καρδιά μου
Το κορμί στη φωνή
Η φωνή στην ψυχή
Η ψυχή στο μυαλό
Το μυαλό στο χαμό
Έλα, μίλα, χωρίς φόβο

Όπως όταν κοιτάς το φως με κλεισμένα τα μάτια
Και έρχονται του κόκκινου, του κίτρινου, του κυανού
Τα φάσματα
Έτσι ήρθε η μέρα και φώτισε το κοιμητήρι.
Ένα τοπίο μυτερές  πέτρες που πύκνωναν προς την πλαγιά
Δήλωνε, στο μάτι που ΄βλεπε,
Πως κάτω βρίσκονται.

Ανακατεύει το φως τα χρώματά του με την ύλη
Γυρίζει, αλλάζει κι είναι το ίδιο.
Γυρίζουν οι πέτρες, αλλάζουν κι είναι οι ίδιες.
Ζηλεύει την πέτρα ο ποιητής,
Άπορος, άπολις,
Δουλεύει πολύ και ελπίζει
Η πέτρα του να δείχνει την Ανατολή
Οι Βεδουίνοι των Λέξεων να διασχίζουν
Την έρημο του Όντος 
Άλεξις να ΄ναι μες στα παραμύθια.

Υδάτινος καθρέφτης
Υδατοκαθρέφτης
Νεροκάτοπτρο.
Καθρέφτης του νερού
Καθρέφτης του νεκρού
Υαλοπίνακας
Ή άλλου πίνακας.
Δεν είναι η ομορφιά
Αλλ΄ η ψευδαίσθηση
Που με ελκύει
Στον όμοιό μου άγνωστο.

Ηδονή δίδυμη αδελφή της οδύνης